Modern yaşamı kolaylaştıran önemli unsurlardan biri olan internet, tüm dünya genelinde yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır ve zamanla bazı problemleri de beraberinde getirmiştir.

İnternetin aşırı kullanımının akademik performansta düşüş, kişilik gelişimine olumsuz etki, ilişki sorunları gibi psikososyal sonuçları vardır. Bilgisayar başında çok vakit geçirme bilgisayar kullanma becerisini geliştirmekte ancak beyinde bazı kalıcı değişikliklere neden olarak, uygun kararlar verme yetisini bozmaktadır.

Aşırı kullananlarda beslenme sorunları, kilo alımı, göz kuruması, kas ve iskelet sistemi problemleri, eklem hastalıkları, kalp hastalıkları ve epilepsi ortaya çıkma olasılığı yüksektir.

Günlük yaşamı etkileyecek derecede aşırı ve uygunsuz kullanım internet bağımlılığı olarak tanımlanabilir.

Toplumdan topluma değişmekle birlikte, internetin yaygın olarak kullanıldığı ülkelerde, internet kullananların %13-17’sinde internet bağımlılığı vardır. Bu kişilerin %86’sında başka bir ruhsal hastalık daha olduğu bulunmuştur.

Daha çok gençlerde görülen bir problem olmakla birlikte internet bağımlığı, ileri yaşlarda da ortaya çıkabilmektedir. Emekliliği takiben görülen aşırı internet kullanımı vakaları da bilinmektedir.

İnternet bağımlılığının risk etkenleri

         İnternetin uygun kullanıldığında yaşamı kolaylaştırdığı kesindir. Ancak aşağıdaki özellikleri taşıyanlarda internet bağımlılığı riski yüksektir.

1. İnternetin kaygı ve korkulardan kurtulmak için kullanılması: İnternetin günlük yaşamın getirdiği kaygı ve stresten kurtulma yolu olarak görülmesi, spor, hobiler, sosyal aktiviteler yerine tercih edilmesi,

2. Depresyonun çaresi olarak görülmesi: Depresyonun getirdiği çaresizlik, yalnızlık isteği ve sosyal çekilmenin çözümünün internette aranması,

3. Alkol, kumar, sigara gibi başka bağımlılıkların olması,

4. İnternet yoluyla kurulan sosyal ilişkilerin gerçek yaşamdaki ilişkilerin önüne geçmesi,

5. İnternetteki arkadaşlıklarda gerçek hayattaki arkadaşlıklardan daha rahat hissedilmesi,

6. İçe dönük ve sosyallikten uzak kişilik yapısı.

         Riskli kullanım aşamasını takıntılı kullanım dönemi izler. Kişi sürekli internete göz atma ihtiyacı hisseder. Daha sonra ise bağımlılık gelişir. Üretken işlerle harcanabilecek zamanın çoğunluğu internet başında geçiriliyorsa, iş yaşamına, ilişkilere ve günlük hayata olumsuz etkilerine rağmen kişi internet uğraşlarından kendini alıkoyamıyorsa bağımlılıktan söz edilebilir.

İnternet bağımlılığının belirtileri

1. Kişinin yaşamını, duygu ve davranışlarını etkileyen temel faktör internet kullanımı ise, normal aktiviteler ve ilişkiler aksatılıyorsa,

2. İnternet kullanırken aşırı mutlu olma gibi duygudurum değişikliği oluşuyorsa,

3. Planlanandan uzun zaman harcanıyorsa ve bu süre zamanla artıyorsa, kullanımla ilgili yalan söyleniyor ya da çok kullanmaktan ötürü suçluluk hissediliyorsa,

4. İnternet kullanımı kısıtlandığında mutsuzluk, sinirli olma, yorgunluk gibi belirtiler ortaya çıkıyorsa,

5. Bir süre ara verilse bile yeniden aşırı kullanım başlıyorsa bağımlılıktan söz edilebilir.

İnternet bağımlıları haftada 40-80 saat arasında bilgisayar başında kalmaktadır. Ara vermeden bir gün ya da daha fazla internette kalan bağımlılar vardır. Uyku döngüsü bozulduğu için uyarıcı madde kullanma, aşırı kahve ve kolalı içecekler tüketme gibi sorunlar da tabloya eklenmektedir.

 İnternet bağımlılığının alt tipleri

• Siberseks bağımlılığı: Pornografik uğraşlara gerçek ilişkilerin önüne geçecek derecede aşırı vakit harcanması.
• Sosyal ağ bağımlılığı: İnternette sosyal sitelere ve mesajlaşmaya aşırı zaman harcanması.
• Bahis bağımlılığı: İnternette kumar, hisse senedi alışverişi ve alışveriş sitelerindeki açık artırmalara sosyal yaşamı aksatacak derecede düşkünlük.
• Sanal bilgi bağımlılığı: Merak edilen konularda aşırı araştırma yapılması ya da sürekli video seyredilmesi.
• Bilgisayar bağımlılığı: Bilgisayarda bulunan oyunları takıntılı bir şekilde oynama ya da tüm faaliyetleri takıntılı bir şekilde bilgisayarla programlama.

Kurtulma yolları

         Öncelikle internet kullanımını tetikleyen durumların tespiti yapılmalıdır. Depresyon, anksiyete, stres, gerçek yaşamdaki iletişim güçlükleri internet kullanımını tetikleyebilir ya da öfke sanal yollarla yansıtılıyor olabilir.

         Gerçek yaşamdaki iletişim artırılmalıdır. Spor, akraba ve arkadaş ziyaretleri, hobi gruplarına ya da kurslara katılmak yararlı olabilir.

         İnternet kullanımının çizelgesi çıkarılmalıdır. İnternette geçirilen sürenin bir çizelge şeklinde ortaya konması, durumun gerçek yüzünü görmeye yardımcı olabilir.

         Kullanım programlanmalıdır. Akşamları yoğun olarak kullanılıyorsa, bu zaman dilimi değişik saatlere kaydırılabilir. Hiç kullanılmayacak süreler belirlenmesi, kulanınım saatlerinin kısıtlanması ya da belirli bir saatten sonra internete girmeme gibi tedbirler yararlı olabilir.

Örnek Olgular

Olgu 1: 19 yaşında, erkek, lise mezunu, çalışmıyor. Bir yakınması olmadığını belirtiyor. Ailesi, başarılı bir öğrenci olan çocuklarının son 3 yıldır tüm vaktini bilgisayar başında geçirdiğini, kendisinden beklenen sorumlulukları yerine getirmediğini, bu durumu engelleyemediklerini ifade ediyor.

Hasta ile bilgisayar başında geçireceği saatlerin planlaması yapıldı. İkinci görüşmede hasta planlanan günlük 17 saatlik sürenin yetmediğini belirtmekle birlikte plana uyduğunu söyledi. Birkaç görüşme sonrasında, hastanın bilgisayar başında geçirdiği süre yine de çok fazla olmakla birlikte belirli saatlerde ara verebilmeyi başarmaya başladı. Bir süre sonra sosyal yaşama katılmaya başladı. Altıncı ayda üniversite sınavlarına hazırlanmaya karar verdi ancak derslere uyum sağlamakta çok zorlandığını belirtti.

Olgu 2: 37 yaşında, boşanmış, erkek, çalışmıyor. Alkol bağımlılığı nedeniyle tedaviye başvurduğunu belirtiyor. Ayrıntılı anamnez alındığında, yıllardan beri tüm gecelerini oyun oynayarak geçirdiğini ifade ediyor.

Olgu 3: 16 yaşında, erkek, lise öğrencisi. Bir yakınması olmadığını, aile zoruyla başvurduğunu belirtiyor. Ailesi, yıllardır bilgisayar başında vakit geçirmeye eğilimli olduğunu, son yıllarda hiç bilgisayar başından kalkmadığını, okula gitmekten de vazgeçtiğini, sokağa çıkmadığını, hiç arkadaşı olmadığını, yemeği odasına götürülmediğinde evde büyük çatışmalar çıktığını ifade ediyor. Düzenli tedavi sonrasında, henüz sosyal ilişkilerinde önemli gelişmeler sağlanamasa da, hasta okuluna yeniden başladı, derslerinde başarılı oldu.

Nisan 2014