SOMATOFORM BOZUKLUKLAR
Bazı ruhsal hastalıklarda önde gelen belirtiler bedene ait yakınmalardır. Baş ağrısı, baş dönmesi, halsizlik, yorgunluk, eklem ve kas ağrıları, nefes darlığı, karın ağrısı, bulantı, kusma, hazımsızlık, kabızlık, ishal, uyuşma, kaşıntı gibi belirtiler dile getirilir. Bu belirtiler yeteri kadar araştırıldığı halde herhangi bir bedensel hastalıkla ilişkilendirilemiyorsa somatoform bozukluk tanısı konur.
Somatoform bozukluklar grubuna giren hastalar hemen her zaman genel tıbbın psikiyatri dışındaki bölümlerine başvururlar. Çoğunlukla psikiyatrik bir hastalıkları olduğunu fark etmezler. Başvurdukları doktorların çoğu da psikiyatrik bozukluklar konusunda yeteri kadar bilgili olmayabilir. Sonuçta hastaların yılları boşu boşuna yapılan tetkikler ve gereksiz tedavilerle geçebilir. Bu tür ruhsal bozukluklarda belirtilerin başlaması ile hastanın uygun tedaviye başvurması arasında yıllar geçer. Hastaların çoğu, yaşadıklarının bir ruhsal bozukluk olduğunu öğrenme şansı bile bulamaz. Yıllar geçtikçe hastalık daha da yerleşir ve tedavi de giderek daha zor hale gelir.
Somatoform bozukluklar başlığı altında toplanan hastalıklar aşağıda sıralanmıştır.
1. Somatizasyon Bozukluğu: Bedenin değişik bölümleriyle ilgili ağrı, uyuşma, çarpıntı, bulantı, baş dönmesi, cinsel sorunlar gibi çok sayıda bedensel yakınmanın bulunması halidir.
2. Konversiyon Bozukluğu: Nörolojik belirtiler olduğu halde nörolojik bir nedenin bulunamadığı hastalar konversiyon bozukluğu tanısı alır. Felç, işitme kaybı, bayılma vs.
3. Hipokondriazis (hastalık hastalığı): Destekleyici bir bulgu olmadığı halde kişinin kanser, kalp hastalığı, hepatit gibi özgül bir hastalığı olduğuna inanması ya da böyle bir hastalığa yakalanmaktan aşırı korkmasıdır.
4. Vücut Dismorfik bozukluğu: Bedende görünümle ilgili bir kusur olduğu düşüncesinde aşırılık bulunmasıdır. Hafif bir kusur varsa bile yaşanan sıkıntı genellikle çok aşırıdır.
5. Ağrı Bozukluğu: Klinik görünüme hâkim olan belirti ağrıdır. Bu ağrı herhangi bir hastalıkla açıklanamamaktadır ve oluşmasında psikolojik etkenlerin rol oynadığı izlenimi bırakmaktadır.
Somatoform bozuklukların nedeni ile ilgili kesin bir veri olduğunu söylemek mümkün değildir. Genetik etkenlerin bir miktar rolü bulunmaktadır ancak yetişme şekilleri de etkili olabilir.
Bu tür rahatsızlığı olanlarda görülen ortak özellik, normal bedensel belirtileri ya da bu belirtilerdeki küçük değişiklikleri, sonuçları korkunç olabilecek hastalıklar olarak yorumlamalarıdır.
Somatoform bozuklukların ortaya çıkmasında, fiziksel belirtilerin bir tür sosyal etkileşim aracı olarak kullanılmasının, yükümlülüklerden kaçma isteğinin (örn. sevmediği işine gitmek zorunda kalmaktan kurtulma), duyguların bedensel semboller şeklinde dışa vurulmasının (örn. eşe karşı duyulan öfke) rol oynayabileceğine inanılmaktadır.
Unutulmaması gereken en önemli nokta, bu tür rahatsızlığı olanların belirtileri istemli olarak çıkarmadıklarıdır. Neden ne olursa olsun, rahatsızlığın ortaya çıkmasında etkili olan bilinçdışı süreçlerdir.
Somatoform bozukluklar kapsamında ilginç bir takım sendromlar da yer almaktadır. Örneğin yalancı hamilelik denen durum vardır ki; bu hastalar gerçekte hamilelik olmadığı halde, hamile olduklarını düşünürler ve uzun bir süre hamileymiş gibi davranırlar. Bu durumu bilinçli oluşturmamaktadırlar.
Yeteri kadar araştırılmasına karşın herhangi bir neden bulunamayan bitkinlik, yorgunluk ta somatoform bozukluklar kapsamında değerlendirilir. Ancak bu gibi durumlar yukarda sayılan hiçbir somatoform bozukluğa uymadığı için, atipik somatoform bozukluk olarak değerlendirilir.